1. Kolorektal Kanser ve Tedavisi

Kolon ve rektum kalın bağırsağı oluşturur. Kolon suyu ve besinleri emer, atıkları rektuma iletir. Rektum atıkları depolar ve anüsle dışarı atar.

Kolorektal kanserler nereden başladıklarına bağlı olarak kolon kanseri veya rektum kanseri olarak adlandırılmaktadır. Küresel Kanser Gözlemevi (GLOBOCAN) verilerine göre Türkiye’ de 2020 yılında 200 binin üzerinde yeni kanser vakası tespit edilmiş; en yaygın kanserler arasında kolorektal kanserler üçüncü sırada yer almıştır.

Kolorektal kanser teşhisi konulduğunda, hekiminiz sizin için en uygun tedaviyi seçmektedir. Aşağıda tedavi seçenekleri detaylarıyla birlikte yer almaktadır.

1.1. Sistemik Tedaviler

Bu tedavi yönteminde hastalığın, ağız yoluyla veya doğrudan kan dolaşımına verilebilen ilaçlar kullanılarak tedavi edilmesi hedeflenmektedir.

Kolorektal kanserin türüne bağlı olarak tedavide farklı ilaç türleri (kemoterapi, hedefe yönelik tedavi ilaçları, immünoterapi) kullanılmaktadır.

Bu yöntemlere ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır.

1.1.1. Kolorektal Kanserde Kemoterapi

Kemoterapi, damardan veya ağızdan alınabilen anti-kanser ilaçlar ile yapılan bir tedavi yöntemidir. Bu ilaçlar kan dolaşımından geçerek vücudun birçok yerine ulaşmaktadır.

• Kemoterapi, kanser tedavisinin farklı aşamalarında kullanılabilmektedir. Bazı durumlarda kanseri küçültmek için ameliyat öncesinde; bazı durumlarda ise ameliyatta geride kalmış olabilecek kanser hücrelerini de yok etmek amacıyla ameliyattan sonra kemoterapi verilmektedir.

• Kemoterapi döngüler halinde verilmektedir. Döngüler çoğunlukla 2 veya 3 hafta uzunluğundadır. Tedavi süreci, uygulanan ilaçlara bağlı olarak değişmektedir.

  
  

❖  Kolorektal kanserin tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları

Kolorektal kanser için yaygın olarak kullanılan kemoterapi ilaçları şunlardır:

● 5-Florourasil (5-FU)

● Kapesitabin (Xeloda), hap formunda tümöre ulaştığında 5-FU'ya dönüşen bir ilaçtır.

● İrinotekan (Kamptosar)

● Okzaliplatin (Eloksatin)

● Trifluridin ve Tipiracil (Lonsurf), hap formunda bir kombinasyon ilacıdır.

Çoğu zaman bu ilaçlardan 2 veya 3'ü kombinasyon şeklinde kullanılmaktadır. Bazen kemoterapi ilaçları hedefe yönelik tedavi ilacı ile verilmektedir.

❖ Kemoterapinin olası yan etkileri

Kemoterapi, hızlı bölünen kanser hücrelerini hedef alırken, kıl kökleri ve ağız/bağırsak yüzeyi gibi hızlı bölünen normal hücreleri de etkileyebilmektedir. Bu durum bazı yan etkilere yol açmaktadır. Yan etkiler ilaç türüne, dozuna ve süresine göre değişir ve kişiden kişiye farklılık gösterebilir.

!! Sizde görülen yan etki bir başkasında görülmeyebilir ya da tam tersi bir durumda olabilir. Tedavi sürecinin kişiye özel olduğunu unutmadan sadece kendi sürecinize odaklanmalısınız. Bu yan etkilerin görülmemesi ya da yan etiklerin şiddetlinin fazla olması tedavinin işe yaramadığı anlamına gelmez !!

Kemoterapinin yaygın yan etkileri aşağıda yer almaktadır:

● Saç dökülmesi (Alopesi)

● Ağız yaraları

● İştah kaybı veya kilo kaybı

● Bulantı ve kusma

● İshal

● Cilt ve tırnakta değişiklikler

Kemoterapi ayrıca kemik iliğinde üretilen hücreleri de etkileyebilmektedir. Bu durum aşağıdakilere yol açabilmektedir:

● Enfeksiyon riskinin artması (düşük beyaz kan hücresi* sayısından dolayı)

● Ciltte kolay morarma veya hafif yaralanmalarda bile kolay kanama (düşük trombosit** sayısından dolayı)

● Yorgunluk (düşük kırmızı kan hücresi*** sayımı ve diğer nedenlerden dolayı)

*Vücudumuzun bağışıklık/ savunma sistemi hücreleridir.

**Kanın pıhtılaşmasında görevli hücrelerdir.

*** Oksijenin organlara ve dokulara taşınmasını sağlar.

Kolorektal kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçlarında el-ayak sendromu, nöropati(sinir hasarı), alerjik reaksiyonlar ve ishal yaygın görülen yan etkilerden birkaçıdır. Bu yan etkilere ilişkin ayrıntılı bilgiye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Kemoterapi alırken fark ettiğiniz yan etkileri veya değişiklikleri doktorunuza veya hemşirenize hızla bildirmelisiniz. Bazı durumlarda, sorunun kötüleşmesini önlemek amacıyla kemoterapi ilaçlarının dozlarının azaltılması, tedavinin ertelenmesi veya durdurulması gerekebilmektedir.

!! Sizde görülen yan etki bir başkasında görülmeyebilir ya da tam tersi bir durumda olabilir. Tedavi sürecinin kişiye özel olduğunu unutmadan sadece kendi süreciniz odaklanmalısınız !!

1.1.2. Kolorektal Kanserde Hedefe Yönelik Tedavi İlaçları

Hedefe yönelik ilaçlar kemoterapi ilaçlarından farklı bir etki mekanizmasına sahiptir. Kemoterapiyle birlikte veya tek başına kullanılabilmektedir.

Kolorektal kanser için yaygın olarak kullanılan hedefe yönelik ilaçlar şunlardır:

❖ Kan damarı oluşumunu hedef alan ilaçlar

Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin yeni kan damarlarıyla birlikte büyümesi ve beslenmesi için gerekli faktörü etkisiz hale getirerek bu hücrelerin besinsiz kalarak ölmesini sağlamaktadır. Bu etki mekanizmasıyla kullanılan bazı ilaçlar şunlardır: Bevacizumab (Avastin), Ramucirumab (Cyramza) ve Ziv-aflibercept (Zaltrap).

Bu ilaçlar genellikle kemoterapiyle birlikte 2 veya 3 haftada bir damardan infüzyon olarak verilmektedir.

Bu ilaçların yaygın yan etkileri şunlardır:

● Yüksek tansiyon

● Aşırı yorgunluk

● Kanama

● Düşük beyaz kan hücresi sayımı (artmış enfeksiyon riskiyle birlikte)

● Baş ağrısı

● Ağız yaraları

● İştah kaybı

● İshal

 ❖ Kanser hücrelerinin büyümesini engellemeyi hedef alan ilaçlar

Bu ilaçlar, kanser hücrelerinin büyümesine yardımcı olan proteinin etkinliğini azaltarak bu hücrelerin büyümesini engellemektedir. Bu etki mekanizmasıyla kullanılan bazı ilaçlar şunlardır: Setuksimab (Erbitux) ve Panitumumab (Vectibix).

Bu ilaçların her ikisi de haftada bir veya 2 haftada bir damardan infüzyon olarak verilmektedir.

Bu ilaçların yaygın yan etkileri şunlardır:

● En sık görülen yan etki, tedavi sırasında yüzde ve göğüste ortaya çıkan sivilce benzeri döküntüler gibi cilt sorunlarıdır. Bu durumda hekiminiz sizin için uygun krem veya merhem reçete edecektir. Bu döküntünün gelişmesi sıklıkla kanserin tedaviye yanıt verdiği anlamına gelmektedir.

● Baş ağrısı

● Yorgunluk

● Ateş

● İshal

1.1.3. Kolorektal Kanserde İmmünoterapi

İmmünoterapi, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımasını ve yok etmesini güçlendirir. Pembrolizumab (Keytruda), Nivolumab (Opdivo) ve Ipilimumab (Yervoy) kolorektal kanserin tedavisinde kullanılan İmmünoterapi ilaçlarıdır. Bu ilaçlar tek başına ya da kombine şeklinde damardan infüzyon olarak uygulanabilmektedir. Tedavi süresi verilen ilaçlara göre değişmektedir.

Bu ilaçların yan etkileri arasında yorgunluk, öksürük, mide bulantısı, ishal, deri döküntüsü, iştah kaybı, kabızlık, eklem ağrısı ve kaşıntı yer almaktadır.